Książka opisuje realia pierwszych lat Polski porozbiorowej w aspekcie reakcji i zachowań polskiej zbiorowości po upadku państwa, a także zachodzących w tym okresie przeobrażeń ideowo-artystycznych w poezji. Autor koncentruje się głównie na czterech podstawowych kwestiach. Pierwsza dotyczy stanu świadomości, postaw politycznych oraz przeżyć i uczuć polskiego społeczeństwa po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 roku, zrekonstruowanych na podstawie analizy tekstów literackich i publicystycznych, zawartości czasopism z lat 1795-1806, a także pamiętników i korespondencji. W książce ukazano rolę polskiej prasy z pierwszych lat niewoli w kształtowaniu ogólnej kultury umysłowej oraz w zachowaniu narodowej tożsamości. Następnie, głównie na przykładzie twórczości Juliana Ursyna Niemcewicza, prezentowane i omawiane są pierwsze zapowiedzi romantyzmu w poezji polskiej
z przełomu XVIII i XIX wieku. Autor podejmuje również próbę wewnętrznej periodyzacji poezji polskiej z lat 1793-1830, okresu, który został potraktowany jako epoka oświeceniowo-romantycznego przełomu. Rozważania zawarte w książce stanowią w pełni wyczerpującą syntezę historyczno-literacką tego przełomu.